YAKIN ÇAĞ'DA AVRUPA TARİHİ
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NİN KURULMASI
Bugünkü Amerika Birleşik Devletleri’nin bulunduğu topraklarda
XVIII. yüzyılda İngiltere’nin 13 kolonisi bulunuyordu. 1756 - 1763
yılları arasında Fransa ile yapılan Yedi Yıl Savaşları
sonucunda ekonomisi bozulan İngiltere, kolonilere sattığı ürünlere yeni
vergiler koyunca Amerika’da isyan çıktı. Ortak hareket etme kararı alan
koloniler 1774 ve 1776 yıllarında
Filedelfiya’da iki kez kongre düzenlediler. 1776 yılında kongrede “İnsan Hakları Bildirisi” yayınlanmış ve savaş kararı alınmıştır.
Fransa’nın desteğini alan Amerika kolonileri sekiz yıllık bir savaşın ardından imzalanan Versay Antlaşması’yla bağımsızlıklarını elde ettiler (1783). Koloniler 1787 yılında anayasa yaparak federal bir cumhuriyet kurdular.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Kurulmasının
Sonuçları
-
ABD İnsan Hakları Beyannamesi’ni ilan etmiş ve demokratik bir yönetim kurarak Avrupa’ya örnek olmuştur.
-
ABD, Avrupa devletlerine karşı siyasal bir denge unsuru olmuştur.
-
ABD, Avrupa kültürünün Amerika Kıtası’nda yayılmasını sağlamıştır.
-
Amerika Kıtası’na yapılan göçler artmış, bu sayede Avrupa’da işsizlik azalmış, siyasi ve dini kavgalar şiddetini kaybetmiştir.
Fransız İhtilali
Fransız İhtilali, meydana getirdiği gelişmelerle Avrupa’nın
sosyal ve siyasal yapısını değiştirmiş, sonuçları itibariyle bütün
dünyayı etkilemiştir.
İhtilâlin Nedenleri
Fransız İhtilâli’nin başlamasında;
-
Fransa’nın XVI.
yüzyıldan beri kendisini “Tanrıdan başka kimseye hesap vermek zorunda görmeyen” krallar tarafından baskıyla yönetilmesi
-
Fransa’da halkın birbirine eşit olmayan sınıflara ayrılması ve bazı sınıflara geniş ayrıcalıkların verilmesi
-
XVIII.
yüzyılda Fransa’da yetişen aydınların yazılarıyla ve konuşmalarıyla
eşitliği, adaleti ve özgürlüğü savunarak halkı bilinçlendirmeleri
-
Fransızların İngiltere ve Amerika’daki insan hakları ve demokratikleşme hareketlerinden etkilenmeleri
-
Avrupa’da
üstünlüğü ele geçirmek isteyen Fransa’nın birçok savaşa girmesi,
Amerika’daki kolonilere maddi yardımda bulunması ve kralların savurgan
tutumlarının devletin ekonomik yönden zayıflamasına neden olması
-
Fransa
kralının ekonomiyi düzeltmek için haksız olarak yeni vergiler koyması
ve soylularla din adamlarının vergilerden muaf tutulması
-
Fransa’nın ekonomik yükünü çeken burjuva sınıfına ve köylülere siyasal hakların verilmemesi
gibi nedenler etkili olmuştur.
İhtilâlin Sonuçları
-
Fransa’da mutlak monarşi yıkılarak, egemenliğin halka ait olduğu kabul edilmiştir.
-
Milliyet, eşitlik, hürriyet, adalet gibi demokrasi ilkeleri dünyaya yayılmıştır.
-
Milliyetçilik fikrinin yayılması ile imparatorluklar dağılma sürecine girmiştir.
-
Fransız İhtilâli Yeni Çağ’ın sonu, Yakın Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.
-
Dağınık halde bulunan milletler siyasi birliklerini kurmaya başlamıştır.
-
İnsan Hakları Bildirisi Fransızlar tarafından dünya çapında bir bildiriye dönüştürülmüştür.
Fransız İhtilâli’nin Osmanlı Devleti’ne Etkileri
Osmanlı Devleti, Fransız İhtilâli karşısında tarafsız bir tutum
takınmıştır. Bütün dünya uluslarını etkileyen Fransız İhtilâli’nin
Osmanlı İmparatorluğu’na olumlu ve olumsuz etkileri olmuştur.
Olumlu Etkileri
Fransız İhtilâli’nin etkileri yayıldıkça Osmanlı devlet
adamları, vatandaşlık haklarının korunması, yargı güvencesi, din ayrımı
yapılmaksızın eşitlik gibi ilkeleri benimsemişlerdir. Egemenliğin
millete ait olduğu fikrinin ve demokrasi anlayışının Türk toplumuna
yerleşmesinde Fransız İhtilâli’nin olumlu katkıları olmuştur. Osmanlı
Devleti’nde Tanzimat Fermanı ve Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesi,
yönetim, askerlik, eğitim ve ekonomik alanlarda yeniliklerin yapılması
bu durumun göstergesidir.
Olumsuz Etkileri
Fransız İhtilâli’nin olumsuz etkisi milliyetçilik akımının
ülkedeki Müslüman olmayan topluluklar arasında hızla yayılması
olmuştur. XIX. yüzyılda milliyetçilik akımının etkisiyle ülkede
isyanlar çıktı. XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti açısından “Ayaklanmalar Yüzyılı” olmuş ve devlet dağılmaya başlamıştır.
Sanayi İnkılâbı
Yeni buluşların üretime uygulanması ve bunların en önemlisi olan
buhar gücüyle çalışan makinelerin kullanılması makineleşmiş endüstriyi
doğurdu. Böylece insan ve hayvan gücünün yerini makineler almıştır.
Buna Endüstri veya Sanayi İnkılâbı denilmiştir.
İngiltere’de başlayan makineleşme, kısa zamanda diğer ülkelere yayıldı.
İngiltere’den sonra Fransa, Hollanda, Almanya devletleri ve
Avusturya’da sanayileşme hızla gelişti.
Sanayi İnkılâbı’nın Sonuçları
-
Avrupa’da üretim artmış ve insanların refah seviyesi yükselmiştir.
-
Sağlık, temizlik ve konfor anlayışında önemli gelişmeler görülmüştür.
-
Yaşam koşullarının iyileşmesi ve ölüm oranlarının düşmesi sonucunda hızlı nüfus artışı görülmüştür.
-
Büyük sanayi şehirleri ortaya çıkmıştır. Kentlerin hızla büyümesiyle işsizlik gibi yeni toplumsal sorunlar doğmuştur.
-
Ekonomiyle ilgili kapitalizm, sosyalizm ve emperyalizm gibi görüşler ortaya atılmıştır.
-
Avrupa’da
işçi sınıfı ortaya çıkmış ve önem kazanmıştır. İşçi işveren
sorunlarının çözümlenebilmesi için sendikacılık girişimleri başlamıştır.
-
Hammadde
ve pazar bulma önemli bir sorun haline gelmiştir. Bu durum Avrupa
devletleri arasında sömürgecilik yarışını hızlandırmış ve I. Dünya
Savaşı’na neden olmuştur.
-
Küçük
atölyeler kapanmış, bunların yerlerine ucuz ve kaliteli mallar üreten
fabrikalar kurulmuştur. Tarımdaki teknolojik gelişmeler de üretimi
artırmıştır. Ayrıca, XVIII. yüzyılda İngiltere’de geniş ve büyük toprak
edinme politikası izlenmiştir. Böylece, küçük çiftçi ortadan kalkmış ve
bu kişiler tarım işçisi olmuştur.
-
Ticaretin
gelişmesi, hammadde ve mamül maddelerin ucuza taşınma gereğinin ortaya
çıkması demiryollarının yapılmasına, sermaye ve eğitilmiş insan gücüne
ihtiyaç duyulmasına neden olmuştur.
-
Üretimin
fabrikalarda yapılması, üretim faaliyetlerini yerel ve aile çevresini
aşarak sistemli şekilde uluslararası bir niteliğe ulaştırmıştır.
Endüstri
Devrimi sonucunda Osmanlı İmparatorluğu’nda küçük atölyeler ortadan
kalkmış, işsizlik artmış, dış ticarette denge bozulmuştur. Osmanlı
Devleti, XIX. yüzyılın ortalarından itibaren Avrupa mallarının
istilasına uğramıştır. Sonuç olarak Osmanlı Devleti, dışarıya hammadde
satan ve dışarıdan mamül madde alan bir ülke haline gelmiştir.
Ekonomide başlayan bu gerileme siyasî çöküşü hızlandırmıştır.
|
1830 İhtilalleri
Viyana Kongresi’nde monarşik düzenin ve imparatorlukların
korunması yönünde kararlar çıkması, daha fazla özgürlük ve bağımsızlık
isteyen toplumların tepkisine neden olmuştur.
1830 İhtilalleri ilk olarak Fransa’da başlamıştır. Fransa’da
mutlakiyetten yana olan X. Şarl meclisi dağıtıp, basın özgürlüğünü
kısıtlayınca halk ayaklanmıştır. Bu ayaklanma sonucunda X. Şarl tahttan
indirilmiş, yerine liberal olarak bilinen Lui Filip getirilmiş, böylece
Fransa’da meşruti krallık yeniden kurulmuştur.
Fransa’dan sonra diğer Avrupa ülkelerinde görülen 1830
İhtilalleri sonucunda liberal demokrasiler güçlenmiş, parlamenter
sisteme geçiş hızlanmıştır.
|
1848 İhtilalleri
1848 İhtilalleri,
nedeniyle başlamıştır.
1848 İhtillalleri de ilk olarak Fransa’da başlamıştır. Lui Filip’in
işçi sınıfının sorunlarını çözmede yetersiz kalması, kişisel
hürriyetleri kısıtlayarak kendi iktidarını güçlendirme yoluna gitmesi
halkın tepkisine neden olmuştur. Bu gelişmeler üzerine çıkan ayaklanma
sonunda kral istifa etmiş, Fransa’da cumhuriyet ilan edilmiştir.
İtalya, Avusturya, Belçika, Hollanda, İngiltere’de de benzer
ayaklanmalar çıkmıştır.
1848 İhtilalleri sonucunda,
Sosyalizm:
Yönetim ve ekonomi gibi alanlarda toplumsal yararları gözeten, temel
olarak topluluk çıkarlarını ele alan, buna göre iş ve sermayede
ortaklık kabul eden doktrine sosyalizm denir.
|
1830
ve 1848 İhtilallerini bastırarak monarşik düzenlerini korumayı
amaçlayan Avrupa devletleri Osmanlı ülkesindeki ulusçu isyanları
destekleyerek Osmanlı Devleti’nin parçalanmasına çalışmışlardır. Bu
durum Avrupalı devletlerin çifte standart uyguladıklarına kanıt olarak
gösterilebilir.
|
İtalya ve Almanya’da Siyasi Birliğin Kurulması
Viyana Kongresi’nde milliyetçi akımları karşı bir tavır takınan
Avrupalı devletler İtalya’yı yedi hükümete ayırmış, Almanya’da ise bir
Germen Konfedarasyonu’nun kurulmasına karar vermişlerdi. Ayrıca bu
dağınık yapıyı kontrol altına alacak bir sistem kurmaya çalışmışlardı.
Milliyetçilik ve özgürlük fikirlerinin bu ülkelerde yayılması sonucunda
Piyemonte Hükümeti önderliğinde İtalya, Prusya önderliğinde de Almanya devletleri kuruldu.
İtalya ve Almanya’nın siyasal birliklerini kurmaları,
-
Avrupa’da güçler dengesini değiştirmiştir.
-
Fransa ve Avusturya’nın güç kaybına uğramasına neden olmuştur.
-
Yeni ittifaklar kurulmasına ve Avrupa’da bloklaşmaların başlamasına ortam hazırlamıştır.