YENİ ÇAĞ'DA AVRUPA TARİHİ
Coğrafi Keşifler
Siyasal Nedenler
Feodalitenin yıkılmasından sonra Avrupa’da güçlenen krallar,
ticari alanda birbiriyle mücadeleye başladılar. Orta Avrupa ülkeleri
arasında mücadeleler devam ederken, Batı Avrupa ülkeleri ise,
mücadelelerini daha çok deniz aşırı alanlarda yoğunlaştırmışlardı.
Amaçları; Çin ve Hindistan gibi zengin ülkelere ulaşmak ve buralardan
alacakları malları Avrupa’ya taşımaktı. Avrupalı krallar dışarıdan
gelen malların kontrolünü ele geçirerek zenginleşmeyi amaçlıyordu. Bu
nedenle Portekizliler ve İspanyollar yeni yolların bulunması için
denizcileri desteklemişlerdir.
Jeopolitik Nedenler
XV. ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu İpek ve Baharat
Yollarının sona erdiği limanları ele geçirmişti. Osmanlı
İmparatorluğu’nun amacı, doğudan gelen ticaret yollarına hakim olarak
Avrupa devletlerini ekonomik yönden kendisine bağımlı hale getirmekti.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Karadeniz ve Akdeniz’i Türk gölü haline
getirmesi, Avrupa ülkelerini Akdeniz ticaretinden uzaklaştırarak
Akdeniz’in batısına itmesi ve Kuzey Afrika’yı ele geçirmesi Avrupa
ülkelerini yeni egemenlik alanları ve ticaret sahaları bulmaya
zorlamıştır.
Bu nedenle Avrupalılar yeni yollar ve zenginlik kaynakları aramaya başlamışlardır.
Sosyo - Ekonomik Nedenler
-
XV. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’da ticaret gelişmiş, yeni
pazar ve hammadde kaynaklarına ihtiyaç duyulmuştur. Ticaretin gelişmesi
paranın esası olan altın ve gümüş gibi değerli madenlere ihtiyacı
artırmıştır. Bu durum fiyatları düşürmüştür. Avrupalılar bu sorunu
çözmek için değerli madenlerin bol bulunduğu Asya ve Afrika’ya ulaşmayı
amaçlamışlardır.
-
Uzak
Doğu’dan Avrupa’ya gelen ipek, baharat, inci, porselen, fildişi ve
kumaş gibi mallar İpek ve Baharat Yollarıyla ulaşıyordu. Bu yollara
Venediklilerin, Mısırlıların ve Türklerin hakim olması maliyetleri
artırıyordu. Ayrıca, sık sık çıkan savaşlar nedeniyle yollar kapanıyor
ve mal akımı kesintiye uğruyordu. Bu nedenler yeni zenginlik kaynakları
arayan Avrupalı devletleri Uzak Doğu’ya ulaşabilmek için yeni yollar
aramaya yöneltmiştir.
-
Avrupalılar
Doğu’nun zenginliklerine ulaşmayı amaçlamanın yanında Hristiyanlık
dinini Avrupa dışında yaymayı da hedeflemişlerdir.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Sosyal ve Ekonomik Sonuçlar
-
Yeni ticaret yolları bulunmuş, İpek ve Baharat Yolları önemini
kaybetmiştir. Bu gelişmeler sonucunda Akdeniz limanları ve ticareti
önemini kaybederken Atlas Okyanusu limanlarının önemi artmıştır.
-
Yeni
keşfedilen yerlerden Avrupa’ya bol miktarda değerli maden taşınmıştır.
Bu durum Avrupa’da temel zenginlik ölçüsü olan toprağın yerini altın ve
gümüşün almasına neden olmuştur.
-
Avrupalılar ekonomik yönden zenginleşmişlerdir.
-
Kara ticaret yolları deniz ticaret yollarıyla rekabet edememiştir.
-
Uluslararası
ticaret faaliyetleri gelişmiştir. Avrupa’da ticaretle uğraşan burjuva
sınıfı zenginleşmiş ve soyluların topraklarına sahip olmuşlardır.
Böylece, siyasal denge bozulmaya başlamıştır.
-
Avrupa’dan keşfedilen yerlere göçler olmuştur.
-
Keşfedilen
yerlerde sömürgeler kurularak zenginlik kaynakları Avrupalılar
tarafından yağmalanmıştır. Ayrıca, Avrupa ürünleri yeni pazarlar bulmuş
ve daha sonra gerçekleşecek Sanayi İnkılabı’na ortam hazırlanmıştır.
-
Uzak
sömürgelerden malların deniz yoluyla getirilmesi, Avrupa’daki liman
şehirlerinin önemini artırmıştır. Bunun sonucunda şehirleşme
faaliyetleri ve şehirlerin nüfusları artmıştır. Şehirleşme yeni sosyal
grupların doğmasına, hayat seviyesinin yükselmesine ve yaşam tarzının
değişmesine neden olmuştur.
-
Keşfedilen ülkelerin halkları ya soykırıma kurban gitmiş, ya da köleleştirilmiştir. Keşiflerden sonra köle ticareti artmıştır.
Siyasal Sonuçlar
-
Yeni keşfedilen topraklar, keşifleri yapan devletlerin kendi
malları haline gelmiş ve buralarda sömürge imparatorlukları kurulmuştur.
-
Avrupalı
devletler arasında sömürge rekabetinden dolayı savaşlar çıkmıştır.
Sömürgeci Avrupa devletleri diğer devletlere siyasal ve ekonomik
alanlarda üstünlük sağlamışlardır.
-
Zenginleşen Avrupalı krallar savaş sanayisine daha fazla yatırım yapmaya başlamışlardır.
-
Okyanuslara
açılacak durumda olmayan Osmanlı İmparatorluğu, tartışmasız durumdaki
siyasal üstünlüğünü daha donanımlı ordu ve donanmaya sahip olan Avrupa
devletleri karşısında kaybetmeye başlamıştır.
Bilimsel ve Kültürel Sonuçlar
-
Yeni kıtalar, ırklar, uygarlıklar, hayvanlar ve bitkiler tanınmış, insanlarda merak ve araştırma isteği artmıştır.
-
Avrupa’nın
bilim ve düşünce hayatında önemli değişiklikler meydana gelmiştir.
Keşiflerin etkisiyle Avrupa’da gelişmeleri engelleyen durumları ortadan
kaldıran Rönesans ve Reform hareketleri başlamıştır.
-
Kıtalar
arası ticaret ve taşımacılık sayesinde zenginleşen Avrupalılar yeni bir
hayat tarzı benimsediler. Bunlar kültür ve sanat faaliyetlerini
destekleyerek gelişmesini sağlamışlardır.
-
Yeni keşfedilen yerlerdeki uygarlıklar söndürülmüştür.
Rönesans Hareketleri
Rönesans’ın başlamasında;
-
Kâğıdın ucuzlaması ve matbaanın kullanımının artmasıyla yeni buluş ve düşüncelerin geniş alanlara yayılması
-
Avrupa’daki kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyen, bilim adamları ve sanatkarları koruyan varlıklı kişilerin ortaya çıkması
-
Eski Yunan ve Roma’ya ait edebiyat, felsefe, bilim ve sanat eserlerinin incelenmesi ve bunların akademilerde okutulması
-
Avrupalıların İspanya’daki Endülüs Emevi Devleti ve Sicilya aracılığı ile İslâm uygarlığını tanıması
-
Coğrafi Keşiflerle Avrupa halkının zenginleşmesi ve yaşam seviyesinin yükselmesi
etkili olmuştur.
Rönesans’ın Sonuçları
-
Avrupa’da hür düşünce ve yeni bir sanat anlayışı ortaya çıkmıştır.
-
Avrupa’da bilim alanında deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayılmış ve skolastik düşünce yıkılmıştır.
-
Hümanistler insanı ve doğayı konu alan, insanın ön plana çıktığı eserler ortaya koymuşlardır.
-
Avrupa’da eğitim - öğretim faaliyetlerine önem verilmiştir.
-
Bilimsel alandaki çalışmalar endüstrinin gelişmesine ortam hazırlamıştır.
-
Avrupa’da soylularla halk arasındaki ekonomik, sosyal ve kültürel alanlardaki çelişkiler artmıştır.
-
Pozitif
düşüncenin gelişmesiyle Hristiyanlık dininin kutsal kitabı İncil ve din
adamları eleştirilmiştir. Bunun sonucunda Avrupa’da Reform hareketleri
başlamış ve kilisenin gücü azalmıştır.
Reform Hareketleri
Avrupa’da Reform hareketlerinin başlamasında;
-
Bozulan Katolik Kilisesi’nin bazı zümrelerin çıkarlarına uygun hareket etmesi ve dini ticarete alet ederek
Endüljans adlı af belgesi sayesinde zenginleşmesi
-
Hümanizm sayesinde Hristiyanlığın kaynaklarına inilerek temel ilkelerin ortaya çıkarılması
-
Kağıt ve matbaa sayesinde iletişimin gelişmesi
-
Rönesans döneminde yetişen özgür düşünceli aydınların Katolik Kilisesi’ni tenkid etmeleri
-
Dinî kitapların ulusal dillere çevrilmesi ve matbaa sayesinde bol miktarda basılması
etkili olmuştur.
Reform’un Sonuçları
-
Avrupa’da mezhep birliği parçalanmıştır. Katolik ve Ortodoks
mezhepleri yanında Protestan, Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri
ortaya çıkmıştır.
-
Papa ve din adamları saygınlıklarını kaybetmişlerdir. Katolik Kilisesi yeni düzenlemeler yapmak zorunda kalmıştır.
-
Eğitim ve öğretim, kilisenin elinden alınarak laik eğitim anlayışı yaygınlaşmıştır.
-
Katolik Kilisesi’nden ayrılan ülkelerde kilisenin topraklarına ve mallarına el konulmuştur.
-
Papa engizisyon mahkemeleriyle Katolik Kilisesi’nin otoritesini devam ettirmeye çalışmıştır.
-
Protestan krallar ve prensler egemen oldukları bölgelerde din işlerinin mutlak hakimi haline gelmiştir.
-
Reform hareketleri sonucunda Avrupa’da oluşan siyasal ayrılıklar, Osmanlıların Avrupa içlerine ilerlemesini kolaylaştırmıştır.
Rönesans ve Reform hareketleri Avrupa’da gelişmeyi önleyen engelleri ortadan kaldırmıştır.
|
Avrupa’da yaşanan Reform hareketleri Osmanlı ülkesinde etkili
olmamıştır. Osmanlı Devleti, hakimiyeti altında yaşayan Hristiyan halka
din ve inanç yönünden geniş haklar tanımıştır. Osmanlı Devleti’nin
Hristiyan halkı kilisenin suistimaline karşı koruması mezheplerin ve
savaşların çıkmasını engellemiştir.