• ÇÖZELTİ
Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara
çözelti denir.
Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri
denir.
Örneğin; su içerisinde NaCl tuzu çözülmesiyle oluşan çözeltinin
bileşenleri su ve tuzdur.
Genel olarak bir çözelti çözücü ve çözünenden oluşmaktadır.
Çözücü
|
Çözünen
|
Örnek
|
Sıvı |
Katı |
(Su + Şeker) |
Sıvı |
Sıvı |
(Su + Alkol) |
Sıvı |
Gaz |
(Su + CO2) |
Gaz |
Gaz |
(Gaz karışımları) |
Katı |
Gaz |
(Polladyum + H2) |
Katı |
Katı |
(Alaşımlar) |
Çözeltiler çözünmenin şekline göre ikiye
ayrılır;
a. İyonlu çözeltiler
Çözünen madde iyonlarına ayrışarak çözünüyorsa
bu çözeltilere iyonlu çözeltiler denir.
Asit, baz, tuz çözeltileri iyonlu çözeltilerdir.
Bu çözeltiler hareketli iyon bulundurdukları için elektrik akımını iletirler.
b. Moleküllü çözeltiler
Çözünen madde moleküler olarak çözünüyorsa
bu çözeltilere moleküler çözelti denir. Şekerin suda çözünmesi bu çözeltilere
örnek olarak verilebilir. Bu çözeltiler elektrik akımını iletmezler.
Çözeltiler kendi aralarında üçe ayrılırlar;
a. Doygun çözelti
Çözebileceği maksimum maddeyi çözmüş olan çözeltiye
denir.
b. Doymamış çözelti
Çözebileceği kadar maddeyi çözmemiş olan çözeltiye
denir.
c. Aşırı doymuş çözelti
Bazı durumlarda çözeltinin derişikliği doygunluk
sınırını aşabilir. Bu gibi çözeltilere aşırı doymuş çözeltiler denir. Bu çözeltiler
oldukça kararsızdır. Küçük bir etki ile fazlalıklar çöker ve doygun bir çözelti
elde edilir.
Çözeltiler çözünenin miktarına göre ikiye
ayrılırlar;
a. Derişik çözelti
Belli bir miktar çözücüde, fazla miktarda çözünen
içeren çözeltilere derişik çözelti denir.
b. Seyreltik çözelti
Belli bir miktar çözücüde, az miktarda çözünen
içeren çözeltilere seyreltik çözelti denir.
ÇÖZÜNÜRLÜK
Belli bir sıcaklıkta 100 gram çözücüde gram
olarak çözünebilen maksimum madde miktarına ÇÖZÜNÜRLÜK denir. Çözgen H2O
olduğunda 100 gram yerine 100 ml değeri ile de karşılaşabilirsiniz.
Örneğin,25°C’de KNO3'ün çözünürlüğü,
(60 gram/100 ml su’dur). Yani 25°C’de 100 ml
su en fazla 60 gram KNO3 çözebilir.
Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler
-
Çözücü cinsi
-
Çözünenin cinsi
-
Sıcaklık
-
Basınç
-
Ortak iyon
ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZÜNENİN CİNSİ
Genel manada polar maddeler polar çözücülerde,
apolar maddeler apolar çözücülerde daha iyi çözünür.
Örneğin; NaCl tuzu suda çok iyi çözünürken,
karbon tetra klorür (CCl4) sıvısında çözünmez.
I2 molekülleri ise suda çözünmezken,
CCl4'te iyi çözünür.
SICAKLIK
Sıcaklık değişimi çözünürlüğü değiştirir. Katıların
sıvı içerisindeki çözünürlüğü sıcaklık arttıkça genellikle artar. Gazların sıvıdaki
çözünürlüğü ise sıcaklık arttıkça azalır.
BASINÇ
Katıların çözünürlüğü basınç ile değişmez.
Gazların sıvıdaki çözünürlüğü ise basınç arttıkça artar.
ORTAK İYON
Herhangi bir katının ortak iyon bulunduran
çözeltideki çözünürlüğü saf çözücüdeki çözünürlüğünden daima daha küçüktür.
DERİŞİM (KONSANTRASYON)
Bir çözeltide birim hacimdeki çözünmüş olan
çözünen miktarına derişim (konsantrasyon) denir.
Belli başlı derişim birimleri; yüzde derişim,
molar derişim (molarite), normal derişim (normalite) dir.
Yüzde Konsantrasyon
100 gram çözeltideki (çözücü + çözünen) çözünmüş
olan madde miktarına yüzde konsantrasyon denir.
Örneğin; 80 gram su içerisinde 20 gram şeker
çözülerek hazırlanan çözelti %20'lik bir çözeltidir.
MOLARİTE: (Molar Konsantrasyon)
1 lt. çözeltide çözünmüş olan maddenin mol
miktarına molarite denir.
M : Molarite
n : Mol sayısı
V : Hacim (litre)
NORMALİTE (Normal Konsantrasyon)
1 lt’de çözünmüş eşdeğer gram sayısına denir.
Kısaca Normalite = Molarite x Tesir Değerliği N = Mx TD ile bulunur.
Tesir değerligi asit ya da bazın değerliğine
tuzun ise + yük toplamına eşittir.
ÇÖZELTİLER ARASI REAKSİYONLAR
(Denklemli molarite problemleri)
İyon içeren iki çözelti karıştırıldığında bazen
çökelme olmaz, bazende iyonlar suda az çözünen bir katı oluşturuyorsa bir çökelme
olur. Yani iyonlar arasında bir tepkime gerçekleşir.
1A grubunun tuzları ve yapısında NO3-
iyonu bulunduran tuzlar suda çok iyi çözünür. Diger tuzlar için bir genelleme yapmak
mümkün degildir.
Örnegin :
AgNO3 çözeltisi ile NaCl çözeltileri karıştırıldığında
bir çökelme gözlenir. Burada iyonlar yeniden düzenlenerek AgCl ve NaNO3
bileşikleri oluştuğu düşünülebilir. NaNO3
suda çok iyi çözündüğüne göre çöken tuz AgCl'dir.
İyon Denklemi: Ag+(aq)
+ Cl-(aq) ® AgCl(k)
şeklinde olur.
Karıştırılan iki çözeltiden biri asit
çözeltisi, diğeri baz çözeltisi ise mutlaka nötürleşme tepkimesi olacaktır.
Nötürleşme denklemi:
H+ + OH–
® H2O şeklindedir.
|
ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ
-
Çözeltinin kaynama noktası, saf maddenin
kaynama noktasından yüksektir.
-
Çözeltinin donma noktası, saf maddenin donma
noktasından düşüktür.
-
Çözeltinin buhar basıncı, saf maddenin buhar
basıncından düşüktür.
-
Çözeltilerin yoğunlukları çözeltilerde çözünen
madde miktarına göre değişir.
Bütün bu değişmeler (Katı + Sıvı) çözeltileri
için düşünülebilir. Bu değişme miktarları iyon derişimine bağlıdır.
Aşağıda saf su ile tuzlu suyun ısıtılması
sırasında zamanla sıcaklık değişim grafikleri verilmiştir.
Grafiklere dikkat edilirse kaynama sırasında
saf suyun sıcaklığı sabit kalırken, tuzlu suyun sıcaklığı devamlı artmıştır.
Grafige göre;
-
bölgesinde alkol - su karışımı vardır. Zamanla
karışımın sıcaklığı artmaktadır.
-
bölgesinde 78 °C’de alkol kaynamaktadır.
Verilen ısı alkolün buharlaşması için kullanılır. Sıcaklık alkolün tamamı tükeninceye
kadar sabit kalır.
-
bölgesinde yalnız su vardır. Suyun sıcaklığı
zamanla artar.
-
bölgesinde su 100 °C’de buharlaşmaktadır.
Su tükeninceye kadar sıcaklık sabit kalır.
|